Η μεταφορά του Denis Villeneuve στο σύμπαν του Dune δίχασε το κινηματογραφικό κοινό. Οι μισοί θεατές άρχισαν να γκρινιάζουν υποστηρίζοντας ότι τους έφαγε η αναμονή σε όλη την ταινία για κάτι καταπληκτικό, για μια κορύφωση της δράσης, για μια αποκαλυπτική μάχη, για ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών στα πρότυπα των καλύτερων ταινιών της Marvel. Με τέτοιες ψευδείς προσδοκίες δεν είναι παράξενο ότι έμειναν απογοητευμένοι όσο τίποτα από την εξέλιξη της ταινίας. Στον αντίποδα, οι άλλοι μισοί θεατές στους οποίους ανήκει και ο γράφοντας, ερμηνεύσαμε και απολαύσαμε την ταινία βήμα προς βήμα, σκηνή προς σκηνή, αδιαφορώντας ακόμα και για την πιστότητα του υλικού σε σύγκριση με τα βιβλία του Frank Herbert που έχουν θεωρηθεί από πολλούς οπαδούς και κριτικούς ως η κορυφή της λογοτεχνίας επιστημονικής φαντασίας.
Το σκοτάδι σκέπασε τον Dune
Οι ιστορίες του έχουν εμπνεύσει άφθονες προσαρμογές σε όλα τα είδη τέχνης δηλαδή μουσικά κομμάτια, ταινίες, τηλεοπτικές σειρές και κάποια πολυαγαπημένα βιντεοπαιχνίδια. Ο Villeneuve, αποδεικνύοντας το σκηνοθετικό του ταλέντο, άντλησε μεν τόνους από το αρχικό υλικό του βιβλίου αλλά απέφυγε σε μεγάλο βαθμό να μιμηθεί προηγούμενες προσαρμογές στην οθόνη. Απολαύσαμε την κάθε σκηνή διότι είναι όλες δομημένες σαν αυτόνομοι πίνακες ζωγραφικής, σαν έργα τέχνης που ζωντανεύουν, προξενώντας ενίοτε συναισθηματική θύελλα, σε συνδυασμό με την εύστοχη μουσική επένδυση.
Θα επεκταθούμε στο θέμα δίνοντας δυο παραδείγματα. Η πτητική συσκευή που χρησιμοποιούσε ο Βαρόνος Harkonnen, στην ταινία Dune του 1984 του David Lynch, έδινε έναν κωμικό τόνο στον χαρακτήρα, γελοιοποιώντας περαιτέρω τον αηδιαστικό, γεμάτο φλύκταινες χοντρομπαλά. Στο Dune του Villeneuve, με την ιδιοφυή προσθήκη ενός τεράστιου μαύρου υφάσματος στην ενδυμασία του Harkonnen, η πτητική συσκευή εξυψώνει τον ειδεχθή Βαρόνο και τον μετατρέπει σε μια τεράστια, σκοτεινή φιγούρα, το ενσαρκωμένο κακό που απειλεί τους ευγενείς Ατρείδες.
Το δεύτερο παράδειγμα είναι η σκηνή του Salusa Secundus, πλανητικής έδρας του αυτοκρατορικού στρατού των Sardaukar. Η ψαλμωδία που συνοδεύει τις δραστηριότητες του ισχυρότερου στρατού του σύμπαντος είναι ο πιο δαιμονικός ήχος που έχουμε ακούσει. Οι λαρυγγισμοί του ψάλτη παγώνουν κυριολεκτικά το αίμα, δημιουργώντας την εντύπωση ότι η φωνή πηγάζει από τα έγκατα της γης. Είναι η πιο ταιριαστή φωνή για δαιμονικά οντά στην μεγάλη οθόνη που έχουμε απολαύσει μέχρι σήμερα και αντιπροσωπεύει την φύση των Sardaukar, αδίστακτων φονικών “μηχανών” από τις οποίες απουσιάζει το συναίσθημα.
Συνεχίζοντας από το τελευταίο παράδειγμα, το ηχοτοπίο του Dune είναι από τα καλύτερα που έχω ακούσει ποτέ, κατορθώνοντας να ξεπεράσει ακόμα και το θεϊκό soundtrack της ταινίας Dune του Lynch, το οποίο επιμελήθηκε ένα από τα αγαπημένα μας classic rock συγκροτήματα, οι Toto. Υπεύθυνος για την νέα επική μουσική υπόκρουση της εποποιίας του Dune είναι ο λατρεμένος σύνθετης Hans Zimmer, τον οποίο είμαστε σε θέση να "λιβανίζουμε" για ώρες, μιλώντας για τις προηγούμενες δουλειές του.
Τι σχέση έχουν οι Ατρείδες με τον Highlander?
Ο Denis Villeneuve, σε συνεργασία με τον Zimmer, επέλεξαν τις γκάιντες ως το βασιλικό όργανο του Οίκου των Ατρειδών. Αν και οι γκάιντες συνδέονται συνήθως με τα Highlands της Σκωτίας, το εν λόγω όργανο έχει πολύ βαθύτερη ιστορία. Οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι οι γκάιντες προέρχονται από τη Μέση Ανατολή, προτού μεταφερθούν σε όλη την Ευρώπη από εξελιγμένους πολιτισμούς όπως οι Ρωμαίοι και οι Έλληνες. Σύμφωνα με την παράδοση του Dune, ο Οίκος των Ατρειδών ιδρύθηκε αρχικά στην Ελλάδα στη Γη, επομένως η σύνδεση με το αρχαίο όργανο δείχνει ιστορικά ορθή.
Αλλά η επιλογή της χρήσης γκάιντας πηγαίνει ακόμα πιο βαθιά. Ο Paul αναφέρει ότι ο παππούς του αγωνίστηκε με ταύρους για να αθλείται, μια δραστηριότητα που εκτελείται ακόμα στην Ισπανία ως γνωστόν. Δεν πρέπει όμως να λησμονούμε και το ελληνικό αντίστοιχο της ισπανικής ταυρομαχίας, τα Ταυροκαθαψια, ένα σπορ με όλη την σημασία της λέξης, τρομακτικά δύσκολο και, το σημαντικότερο, αναίμακτο. Σε αυτό οι αθλητές πραγματικά αναδείκνυαν την ευελιξία και την δύναμη τους και όχι την αγριότητα τους, σκοτώνοντας το υπερήφανο ζώο όπως συμβαίνει στις ταυρομαχίες. Επιστρέφοντας στο μουσικό κομμάτι τώρα, η αρχαία ποίηση από την Καστίλη της Ισπανίας στα μέσα του 13ου αιώνα απεικονίζει διάφορα είδη γκάιντας σε εικονογραφήσεις και στην ίδια την ποίηση.
Επιπλέον, οι ιθαγενείς του Arrakis, οι Fremen, περιμένουν τον ερχομό του Mahdi, του Μεσσία του Dune που θα τους ελευθερώσει από τα βάσανά τους. Ο Frank Herbert δανείστηκε τον τίτλο του Mahdi από το Ισλάμ για να υποδηλώσει έναν σωτήρα που θα εμφανιστεί στο τέλος του κόσμου για να καταστρέψει κάθε κακό και αδικία. Και πάλι, όπως συμφωνούν τώρα οι περισσότεροι ιστορικοί μελετητές, οι γκάιντες επινοήθηκαν αρχικά στον Περσικό Κόλπο, ακριβώς νότια του σύγχρονου Ιράν, επομένως το όργανο συνδέεται επίσης με την αραβική παράδοση.
Ποια είναι η γνώμη σας για την ταινία Dune?
Ο Zimmer και ο Villeneuve είναι μάστορες των αντίστοιχων τεχνών τους, επομένως δεν είναι περίεργο που μια μεμονωμένη επιλογή όπως αυτή θα είχε απίστευτο οπτικό και ακουστικό αντίκτυπο. Ο ήχος της γκάιντας είναι εντελώς απροσδόκητος, και όμως απόλυτα κατάλληλος για να ενισχύσει την ιστορία. Η συγχώνευση διαφόρων πολιτισμών και μια πλούσια γκάμα χαρακτήρων στο Dune κάνει τις γκάιντες την τέλεια επιλογή οργάνου για να ανακοινώσει την άφιξη του Οίκου των Ατρειδών και μια από τις δεκάδες στιγμές της ταινίας στην οποία η μουσική μας κάνει να ξεχειλίζουμε από έντονα συναισθήματα. Όπως ήδη αναφέραμε όμως και στην αρχή του άρθρου, η ταινία του Villeneuve διαθέτει πολύ ψαχνό και στον τομέα της εικόνας αλλά και στις επιλογές των ερμηνευτών. Αν θέλετε να μοιραστείτε την άποψη σας για την ταινία Dune, μπορείτε να μας γράψετε στα σχόλια.