Τα μυθιστορήματα, οι ταινίες, τα θεατρικά έργα, ακολουθούν κάποιες συγκεκριμένες δραματικές δομές. Ο Αριστοτέλης στο Περί Ποιητικής, έγραψε για πρώτη φορά τη δομή που πρέπει να έχει ένα έργο για να είναι πετυχημένο και άφησε κληρονομιά για τους νεότερους τα τρία βασικά στάδια, την αρχή, τη μέση και το τέλος ― δέση, σύγκρουση, λύση―. Σε αυτή τη λεγόμενη Αριστοτελική δομή των τριών πράξεων στηρίζονται όλες οι μετέπειτα δομές μιας ιστορίας. Μια από αυτές και το Ταξίδι του Ήρωα, πολύ δημοφιλής στα έργα της Disney αλλά και σε πολλά άλλα όπως ο Άρχοντας των δαχτυλιδιών και ο Χάρι Πότερ. Για να δούμε όμως τι είναι το ταξίδι του Ήρωα και γιατί μας ενδιαφέρει.
Το ταξίδι του Ήρωα
Το ταξίδι του Ήρωα ξεκινά από μια συνηθισμένη καθημερινότητα. Συχνά από το πατρικό σπίτι ή γενικότερα, ένα ασφαλές περιβάλλον. Ξαφνικά, ένα απρόσμενο γεγονός σπάει τη ρουτίνα και καλεί τον ήρωα να αποφασίσει αν θα δεχθεί την πρόκληση ή όχι. Φυσικά το να δεχθεί είναι μονόδρομος αλλιώς δεν υπάρχει ούτε δράση, ούτε σασπένς. Κι έτσι, ξεκινά το ταξίδι του.
Οι προκλήσεις έρχονται η μία μετά την άλλη. Καλέσματα μικρά αλλά και μεγαλύτερα. Καλέσματα στα οποία ο ήρωας ανταποκρίνεται με θάρρος. Δεν τα καταφέρνει πάντα, όμως επιμένει διότι γνωρίζει πως μία επιλογή υπάρχει προκειμένου να προχωρήσει και να μην βαλτώσει στη μέση του ταξιδιού. Να τα καταφέρει. Φυσικά δεν παλεύει μόνος του. Έχει κοντά του φίλους και αγαπημένους ανθρώπους, συμμάχους που και αυτοί βρίσκονται στο ταξίδι τους αλλά συγχρόνως βοηθάει ο ένας τον άλλο. Υπάρχουν και κάποιοι άλλοι βέβαια, οι εχθροί που θα βρεθούν στο δρόμο του βάζοντας εμπόδια και σαμποτάροντας το ταξίδι του. Ο ήρωας τους αναγνωρίζει, τους παραμερίζει και προχωρά προς το στόχο του αντιμετωπίζοντας όσες προκλήσεις κι αν βρεθούν στο διάβα του.
Υπάρχει όμως και μια πρόκληση που είναι η υπέρτατη όλων. Ένα κάλεσμα στο οποίο ο ήρωας ανταποκρίνεται σταδιακά, χωρίς να το καταλαβαίνει. Κάποια στιγμή λοιπόν, συνειδητοποιεί ότι όλα τα εμπόδια που αντιμετώπισε τον οδήγησαν σιγά σιγά στον ύψιστο σκοπό της ζωής του, η επίτευξη του οποίου συμπίπτει με το τέλος του έργου, του μυθιστορήματος, του θεατρικού.
Τέλος, ο ήρωας είτε επιστρέφει στο αρχικό περιβάλλον, είτε δημιουργεί ένα καινούργιο, δικό του. Το σημαντικό άλλωστε, δεν είναι το που καταλήγει αλλά η αλλαγή που έχει συμβεί μέσα του μετά από το ταξίδι. Είναι εκείνα τα τελευταία λεπτά μιας ταινίας που δείχνει τον ήρωα ευτυχισμένο, ικανοποιημένο από το ταξίδι και την έκβασή του.
Η ζωή αντιγράφει την τέχνη ή η τέχνη τη ζωή;
Εσύ αντιγράφεις τον ήρωα ή ο ήρωας εσένα; Διότι τα κοινά στοιχεία στη ζωή ενός ανθρώπου με τη ζωή ενός ήρωα είναι… όλα.
Όλοι ξεκινάμε από μια οικογένεια ή και όχι. Από ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Ακόμη κι αν δεν είναι ιδανικό ― ποιο είναι άλλωστε ― για το παιδί που έχει μεγαλώσει μέσα σε αυτό, είναι το γνώριμο, το οικείο, το ασφαλές. Μεγαλώνοντας, αρχίζουν οι προκλήσεις να έρχονται και μοιάζουν να είναι κάθε φορά μόνο τόσες όσες μπορούμε να αντέξουμε. Έρχεται και η στιγμή που πρέπει να φύγουμε από το οικείο περιβάλλον. Δεν θα εξελιχθούμε αν μείνουμε εκεί, δεν θα εξελιχθούμε αν μείνουμε οπουδήποτε, δεν θα εξελιχθούμε αν ξαναβολευτούμε κάπου.
Η φύση, λένε, έχει όλες τις απαντήσεις. Αν κοιτάξουμε λοιπόν, τη φύση θα δούμε ότι όλα αλλάζουν, τίποτα δεν μένει στάσιμο. Ακόμη κι αν παρατηρήσουμε τους κύκλους της, κανένας δεν είναι όμοιος με τον προηγούμενο. Μια μυγδαλιά μπορεί να ανθίζει κάθε Φλεβάρη αλλά δεν βγάζει τα ίδια λουλούδια. Μια γάτα μπορεί να γεννάει δυο φορές τον χρόνο αλλά τα γατάκια είναι διαφορετικά κάθε φορά. Αυτή άλλωστε, είναι η έννοια της εξέλιξης. Ακόμη κι αν επαναλαμβάνουμε τα ίδια πράγματα, ας φροντίσουμε να τα κάνουμε διαφορετικά. Όχι απαραίτητα καλύτερα, όχι απαραίτητα χειρότερα αλλά, διαφορετικά. Διότι το διαφορετικό μας εξελίσσει ενώ το ίδιο, μας κρατά στάσιμους. Αφύσικα στάσιμους.
Και οι προκλήσεις μεγαλώνουν όπως μεγαλώνουμε κι εμείς. Όμως πάντα έχουμε κοντά μας ανθρώπους που μας βοηθάνε όπως τους βοηθάμε κι εμείς. Άνθρωποι που μπαίνουν στη ζωή μας για λίγο, απλά για να μας υπενθυμίσουν κάτι ή για να μας επαναφέρουν στη πορεία μας. Άνθρωποι που γίνονται συνοδοιπόροι μας για μια ζωή, αλλά και άνθρωποι εμπόδια, που θα νιώσουμε ότι σαμποτάρουν το ταξίδι μας, όμως τελικά και αυτοί, μας βοηθούν να φτάσουμε στο κάλεσμά μας.
Κι ενώ το ταξίδι του ήρωα ολοκληρώνεται με την επίτευξη ενός συγκεκριμένου σκοπού που ορίστηκε από την αρχή, στην περίπτωση ενός ανθρώπου συμπίπτει με την ολοκλήρωση του κύκλου της ζωής του. Ο λεγόμενος απολογισμός, είναι μια έννοια στην οποία ο καθένας μας δίνει διαφορετική ερμηνεία. Κάποιοι κάνουν απολογισμό για την οικογένειά τους, άλλοι για τα πλούτη τους, άλλοι για τις γνώσεις τους, άλλοι για την προσφορά τους κ.α. Ο τελικός απολογισμός διαφέρει διότι δεν έχουμε όλοι οι άνθρωποι το ίδιο κάλεσμα. Και είναι και κάποιοι που δεν άκουσαν το κάλεσμά τους και πήραν άλλο δρόμο. Σε αυτούς, μπορεί ο απολογισμός να είναι ικανοποιητικός αλλά πάντα θα έχουν μέσα τους το αίσθημα του ανικανοποίητου.
Πάντα υπάρχει χρόνος
Σε μια άλλη δομή δράσης ταινιών, η ολοκλήρωση έρχεται στο τελευταίο λεπτό. Είναι αυτή η δομή όπου η επίτευξη του σκοπού έρχεται με την ολοκλήρωση της ταινίας. Μπορεί να μην υπάρχουν τα τελευταία λεπτά όπου ο ήρωας θα τριγυρνά ικανοποιημένος και θα απολαμβάνει την επιτυχία του, αλλά θα υπάρχει σίγουρα, ένα εντυπωσιακό φινάλε. Δεν έχει σημασία λοιπόν, σε ποιο σημείο του ταξιδιού θα επιτύχει κανείς τον σκοπό του. Το πιο σημαντικό είναι να συνειδητοποιήσει το βαθύτερο κάλεσμά του. Να μπορέσει να δει σε ποιον δρόμο τον έχουν οδηγήσει οι μικρές προκλήσεις και οι μεγάλες περιπέτειες. Να μαθαίνει από αυτές και να προχωρά ανάλογα. Να ζει τις μέρες διαφορετικά ακόμη κι αν το αλλιώτικο κάθε φορά είναι απλά η σκέψη του.
Η δομή της ζωής μας ίσως έχει προδιαγεγραμμένες πολλές διαφορετικές πορείες. Καθημερινά, με τις αποφάσεις μας, μικρές ή μεγάλες, χαρτογραφούμε την τελική μας πορεία. Το ταξίδι μας. Σε όποιο στάδιο του ταξιδιού κι αν βρισκόμαστε τώρα, μπορούμε να συνειδητοποιήσουμε τη μέχρι τώρα διαδρομή μας και να βιώσουμε αυτή την αναλαμπή που θα μας κάνει να αναγνωρίσουμε το βαθύτερο και ουσιαστικότερο κάλεσμά μας.