Είναι γνωστό ότι η σεξουαλική ταυτότητα μας δεν είναι αποτέλεσμα επιλογής, ούτε μπορεί να προκύψει από μιμητισμό. Ενώ η πλειονότητα των ανθρώπων είναι ετεροφυλόφιλοι, ωστόσο, ο ερωτικός προσανατολισμός μπορεί να είναι αμφίφυλος ή ομόφυλος. Στο άρθρο θα δούμε όλες τις διαστάσεις της σεξουαλικής προτίμησης, μαζί με την κλίμακα που αναδεικνύει τις πολλές διαβαθμίσεις που υπάρχουν στην αισθηματική και ερωτική έλξη.
Η σεξουαλική ταυτότητα
Ο όρος σεξουαλική ταυτότητα αναφέρεται στον προσδιορισμό του φύλου μας, αλλά και στον προσδιορισμό της έλξης.
Παράλληλα, έχει να κάνει και με τις σεξουαλικές προσδοκίες του ατόμου, με όλα εκείνα δηλαδή που ορίζουν από τον ποιον νιώθει αισθηματική ή ερωτική έλξη, αλλά και αυτά που αναζητά κανείς σε έναν άλλον άνθρωπο.
Η σεξουαλική/ερωτική ταυτότητα αναφέρεται στην αντίληψη που έχει το άτομο για την ταυτότητά του, τον τρόπο που προσλαμβάνει τις έλξεις και τα συναισθήματά του, και τον τρόπο που εκφράζει κοινωνικά αυτήν την ταυτότητα.
Ένα άτομο μπορεί να νιώθει ομοερωτικές έλξεις και συναισθήματα, αλλά να μην τις δέχεται ως στοιχείο τις ταυτότητάς του, και να μην τις εκφράζει μέσα από τις σχέσεις του λόγω προκαταλήψεων και φόβου.
Η έκφραση φύλου
Η έκφραση φύλου εντάσσεται στην σεξουαλική ταυτότητα μας, και αφορά τον τρόπο που επικοινωνούμε το φύλο μας σε άλλους, μέσω της συμπεριφοράς μας, καθώς επίσης με τα ρούχα, το χτένισμα, τη φωνή, ή τα χαρακτηριστικά του σώματος μας.
Χωρίζεται σε δυο κατηγορίες, το βιολογικό φύλο και το κοινωνικό. Το βιολογικό αποδίδεται κατά τη γέννηση και αναφέρεται σε μία βιολογική κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο προσδιορίζεται ως αρσενικό ή θηλυκό και συνδέεται κυρίως με φυσικά χαρακτηριστικά όπως χρωμοσώματα, επικρατούσες ορμόνες και εσωτερική ή εξωτερική ανατομία.
Το κοινωνικό φύλο συνδέεται με κοινωνικά δομημένους ρόλους, συμπεριφορές, δραστηριότητες και χαρακτηριστικά, τα οποία θεωρούνται κοινωνικά κατάλληλα για τα αγόρια ή τους άνδρες, και για τα κορίτσια ή τις γυναίκες.
Με άλλα λόγια αναφέρεται στην αποδοχή των κοινωνικών προτύπων για την θηλυκότητα ή την αρρενωπότητα.
Σύμφωνα με το Συνήγορο του Πολίτη, το κοινωνικό φύλο ενός ανθρώπου δεν συμπίπτει απαραίτητα με το βιολογικό του φύλο. Δεν πρέπει να συγχέουμε τα άτομα που κοινωνικοποιούνται με κοινωνικό φύλο διαφορετικό από το βιολογικό τους, με αυτά που έχουν ομοερωτικό σεξουαλικό προσανατολισμό.
Τι είναι ο σεξουαλικός προσανατολισμός
Πρόκειται για τον ερωτικό μας προσανατολισμό, όπου υπάρχει διαρκής συναισθηματική, ρομαντική ή και σεξουαλική έλξη προς άτομα συγκεκριμένου φύλου ή φύλων.
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός περιγράφει ένα μοτίβο, ένα πρότυπο σεξουαλικής έλξης, συμπεριφοράς και ταυτότητας, και επικεντρώνεται στην ικανότητα του να δημιουργεί σχέσεις. Ο σεξουαλικός/ερωτικός προσανατολισμός μπορεί να είναι ετερόφυλος, αμφίφυλος, ή ομόφυλος.
Αρχίζει να οργανώνεται από την παιδική ηλικία, διαμορφώνεται στα χρόνια της ήβης, για να ολοκληρωθεί στο κλείσιμο της εφηβικής ηλικίας, που ουσιαστικά ξεκινάει η σεξουαλική δραστηριότητα του ατόμου.
Ενώ η προτίμηση μας είναι συνειδητή, ωστόσο, την κατεύθυνση του σεξουαλικού προσανατολισμού μας, ετεροφυλόφιλη, ομοφυλόφιλη, ή αμφιφυλόφιλη την ανακαλύπτουμε μόνοι μας.
Υπάρχει επιλογή?
Πολλοί αναρωτιούνται αν ο σεξουαλικός/ερωτικός προσανατολισμός αλλάζει κατά τη διάρκεια της ζωής με οποιονδήποτε τρόπο.
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός είναι έμφυτος, δεν είναι επιλογή, δεν διδάσκεται, δεν μαθαίνεται, δεν θεραπεύεται καθώς δεν αποτελεί νοητική, ψυχική ή σωματική ασθένεια, και δεν είναι μεταδοτικός.
Επιπλέον, δεν περιορίζεται μόνο στη σεξουαλική ζωή ενός ατόμου αλλά αφορά τη συνολική προσωπική και κοινωνική ταυτότητά του και συνδέεται στενά με τις προσωπικές σχέσεις που καλύπτουν την ανάγκη για αγάπη, δέσμευση και συντροφικότητα.
Παρότι δεν υπάρχει επιλογή στον ερωτικό προσανατολισμό, ωστόσο, κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ανθρώπου ενδέχεται σε ένα βαθμό να μεταβληθούν:
- Η σεξουαλική ταυτότητα, δηλαδή η ταυτότητα αυτοπροσδιορισμού ενός ατόμου, χωρίς να σημαίνει ότι μεταβάλλεται ο σεξουαλικός του προσανατολισμός.
- Η σεξουαλική συμπεριφορά
Σεξουαλική ταυτότητα vs. ερωτικός προσανατολισμός
Όπως είδαμε η σεξουαλική ταυτότητα φύλου και ο ερωτικός προσανατολισμός δεν είναι το ίδιο. Είναι δυο έννοιες διαφορετικές και δεν συνδέονται.
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός αναφέρεται στη διαρκή φυσική, ρομαντική και συναισθηματική έλξη ενός ατόμου σε άλλο, ενώ η ταυτότητα φύλου αναφέρεται στην εσωτερική αίσθηση του ατόμου ότι είναι αρσενικό, θηλυκό, ή κάτι άλλο.
Για παράδειγμα, ένα άτομο που έχει εκχωρηθεί ως αρσενικό κατά τη γέννηση και πραγματοποίησε μετάβαση στο γυναικείο φύλο, και έλκεται από άλλες γυναίκες, θα προσδιοριστεί ως ομοφυλόφιλη γυναίκα.
Ομοίως, ένα πρόσωπο που έχει εκχωρηθεί ως θηλυκό κατά τη γέννηση και πραγματοποίησε μετάβαση στο αρσενικό φύλο, και έλκεται από άλλους άνδρες, θα προσδιοριστεί ως ομοφιλόφυλος άνδρας.
Σεξουαλικός προσανατολισμός και κοινωνικές ομάδες
Οι περισσότεροι από εμάς είμαστε ετεροφυλόφιλοι και ελκυόμαστε σεξουαλικά και συναισθηματικά μόνο από άτομα του αντιθέτου φύλου. Πολλοί άλλοι είναι ομοφυλόφιλοι και ελκύονται μόνο από άτομα του ίδιου φύλου. Όμως, υπάρχουν και εκείνοι που δεν εντάσσονται στην αποκλειστικά ετεροφυλόφιλη ή αποκλειστικά ομοφυλόφιλη κατηγορία.
Πρόκειται για τις ποικιλομορφίες στα χαρακτηριστικά φύλου, οι οποίες έχουν αναδείξει πολλούς ακόμη όρους, πέραν της ετεροφυλίας και ομοφυλοφιλίας, που αναδεικνύουν όλες τις διαστάσεις της σεξουαλικής ταυτότητας και ερωτικού προσανατολισμού.
Το ακρωνύμιο ΛΟΑΤΚΙ
Πρόκειται για το ακρωνύμιο ΛΟΑΤΚΙ+ ή LGBTQI+ (Lesbian, Gay, Bisexual,Trans, Queer, Intersex), που χρησιμοποιείται για τους μη ετεροφυλόφιλους ανθρώπους, ή και για εκείνους-ες που το κοινωνικό τους φύλο δεν συμφωνεί με το φύλο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση, όπως είδαμε προηγουμένως.
Μέχρι την "σεξουαλική επανάσταση" της δεκαετίας του '60 δεν υπήρχε συγκεκριμένη ονομασία που να περιγράφει τα άτομα που ανήκουν σε αυτές τις ομάδες, εκτός από τους προσβλητικούς χαρακτηρισμούς της ετεροφυλόφιλης κοινωνίας.
Παραθέτουμε τις ομάδες συνοπτικά.
- Lesbian: Αναφέρεται σε μια γυναίκα που σεξουαλικά και συναισθηματικά ελκύεται από γυναίκες.
- Homosexual: Ο όρος "Ομοφυλόφιλος" χρησιμοποιείται για να κατηγοριοποιηθούν άνθρωποι με βάση το κοινωνικό τους φύλο. Όταν το κοινωνικό φύλο του σεξουαλικού συντρόφου είναι το ίδιο, τότε το άτομο αυτό κατηγοριοποιείται ως ομοφυλόφιλο.
- Bisexual: Ο όρος "Αμφιφυλόφιλος-η" αναφέρεται σε έναν άνθρωπο που ελκύεται συναισθηματικά ή και σεξουαλικά από άτομα περισσότερων τους ενός φύλου.
- Trans: Είναι ένας περιεκτικός όρος που αναφέρεται στα άτομα που η σεξουαλική ταυτότητα και η έκφραση φύλου τους, διαφέρει από το φύλο που τους έχει αποδοθεί κατά τη γέννηση. Η διαδικασία μετάβασης μέσω ιατρικής παρέμβασης, αναφέρεται ως επαναπροσδιορισμός φύλου, αλλά πιο πρόσφατα αναφέρεται και ως επιβεβαίωση φύλου (gender affirmation).
- Gay: Αναφέρεται σε ένα άτομο που αισθάνεται σεξουαλική ή και συναισθηματική επιθυμία αποκλειστικά ή κυρίως για άτομα του δικού του βιολογικού φύλου.
- Queer: Πρόκειται για όρο που περιλαμβάνει ταυτόχρονα και την σεξουαλική ταυτότητα, και τον σεξουαλικό προσανατολισμό. Αφορά τους ανθρώπους που δεν είναι ετεροφυλόφιλοι, και περιλαμβάνει και τις πέντε προηγούμενες κατηγορίες. Ο όρος έχει ακαδημαϊκή και πολιτισμική σημασία και εκφράζει τα άτομα τα οποία αμφισβητούν τους αυστηρούς κοινωνικά κατασκευασμένους ρόλους των φύλων και της σεξουαλικότητας.
- Intersex: Ο όρος "Μεσοφυλικός-ή" είναι ένας όρος που αναφέρεται στα φυσικά, ορμονικά ή γενετικά χαρακτηριστικά που δεν είναι ούτε αποκλειστικά θηλυκά, ούτε αποκλειστικά αρσενικά. Ένα μεσοφυλικό άτομο γεννιέται με αυτή την ασάφεια γεννητικών οργάνων, και τα ίντερσεξ άτομα παλαιότερα αποκαλούνταν ερμαφρόδιτα. Ωστόσο, ο όρος έχει χάσει τη δημοτικότητά του καθώς θεωρήθηκε παραπλανητικός και στιγμάτιζε αυτά τα άτομα.
- Το + στο ακρωνύμιο ΛΟΑΤΙ χρησιμοποιείται για να συμπεριλάβει άλλες μορφές σεξουαλικής ταυτότητας και σεξουαλικού προσανατολισμού όπως είναι οι asexual (έλλειψη ερωτικής έλξης), pansexual (έλξη προς άτομα ανεξαρτήτου σεξουαλικής ταυτότητας), και questioning (νεαρά άτομα που διερωτώνται για τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό ή την ταυτότητα φύλου τους).
Μπορεί να επηρεαστεί ένας έφηβος από ένα έφηβο ΛΟΑΤΚΙ?
Είναι ένα ερώτημα που ενδεχομένως απασχολεί πολλούς γονείς, είτε γιατί το παιδί τους αμφιβάλλει για τον σεξουαλικό του προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου (questioning), είτε γιατί ένας άλλος έφηβος έχει συμπεριφορά ή λέει ότι είναι ΛΟΑΤΚΙ εντός της σχολικής κοινότητας.
Σε αυτό το ευαίσθητο θέμα, μπορεί να υπάρξει επίδραση στον έφηβο, που ωστόσο, δεν μπορεί να διαμορφώσει στοιχεία της σεξουαλικής του ταυτότητας ή να επηρεάσει τον σεξουαλικό προσανατολισμό του.
Είναι κάτι που παρατηρείται αντίστοιχα στην περίπτωση των ΛΟΑΤΚΙ εφήβων, που λόγω της πίεσης των συνομήλικων τους, καθυστερούν αρκετά χρόνια την αυτοαποδοχή τους, και την έκφραση της δικής τους ταυτότητας.
Σε γενικές γραμμές πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο σεξουαλικός/ερωτικός προσανατολισμός και η ταυτότητα φύλου, γίνονται σεβαστά και προστατεύονται ως χαρακτηριστικά που μπορούν να οδηγήσουν σε διακρίσεις.
Τόσο στον σχολικό χώρο, όσο και στον εργασιακό ή τον δημόσιο χώρο, δεν επιτρέπονται οι διακρίσεις με βάση αυτά τα χαρακτηριστικά. Ό,τι δικαιώματα και υποχρεώσεις έχουν όλα τα άτομα, έχουν και τα ΛΟΑΤΚΙ άτομα στον χώρο της εκπαίδευσης.
Αν είμαστε γονείς και θέλουμε να ενημερωθούμε αλλά και να δώσουμε μια συμπεριληπτική εκπαίδευση στα παιδιά μας σε ζητήματα σεξουαλικού προσανατολισμού, ταυτότητας φύλου & χαρακτηριστικών φύλου, μπορούμε να ανατρέξουμε online στο Πολύχρωμο Σχολείο.
Η κλίμακα Κίνσεϋ
Πρόκειται για μια διαβάθμιση ετεροφυλοφιλίας - ομοφυλοφιλίας, που την ανέπτυξαν οι καθηγητές Alfred Kinsey, Wardell Pomeroy, και Clyde Martin, και είναι πιο γνωστή ως “Κλίμακα Kinsey” (Kinsey Scale).
Προσπαθεί να περιγράψει την σεξουαλική ιστορία ενός ατόμου, καθώς και τα επεισόδια της σεξουαλικής τους δραστηριότητας σε δεδομένη χρονική στιγμή.
Οι επιστήμονες αντί να τοποθετήσουν τους συμμετέχοντες στις τρεις γνωστές κατηγορίες του σεξουαλικού προσανατολισμού, δηλαδή των ετεροφυλόφιλων, αμφιφυλόφιλων και ομοφυλόφιλων, δημιούργησαν μια κλίμακα επτά βαθμίδων. Την παραθέτουμε συνοπτικά:
0 - Αποκλειστικά ετεροφυλόφιλος
1 - Κυρίως ετεροφυλόφιλος και μόνο περιστασιακά ομοφυλόφιλος
2 - Κυρίως ετεροφυλόφιλος, αλλά περισσότερο από περιστασιακά ομοφυλόφιλος
3 - Εξίσου ετεροφυλόφιλος και ομοφυλόφιλος
4 - Κυρίως ομοφυλόφιλος, αλλά και περισσότερο από περιστασιακά ετεροφυλόφιλος
5 - Κυρίως ομοφυλόφιλος και μόνο περιστασιακά ετεροφυλόφιλος
6 - Αποκλειστικά ομοφυλόφιλος
X - Καμία κοινωνικο-σεξουαλική επαφή ή αντίδραση (ασεξουαλικός)
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, οι άνθρωποι στο "0" επιδεικνύουν αποκλειστικά ετεροφυλοφιλική σεξουαλική συμπεριφορά, ή έλξη. Όσοι βρίσκονται στο "6" επιδεικνύουν αποκλειστικά ομοφυλοφιλική συμπεριφορά, ή έλξη.
Οι βαθμίδες 1-5 είναι για εκείνους που επιδεικνύουν ποικίλα επίπεδα έλξης, ή σεξουαλικής δραστηριότητας και με τα δύο φύλα.
Στις αναφορές του Κίνσεϋ χρησιμοποιείται και ένας επιπλέον βαθμός για την ασεξουαλικότητα, και περιλαμβάνει εκείνους που δεν επέδειξαν καμία κοινωνικο-σεξουαλική επαφή, ή αντίδραση στις συνεντεύξεις τους.
Online τεστ
Παρότι δεν υπάρχει κάποιο επίσημο τεστ για την αξιολόγηση της σεξουαλικότητας ενός ατόμου βάσει της κλίμακας Kinsey, ωστόσο, κυκλοφορεί στο ίντερνετ μια πολύ καλή προσομοίωση, εν είδει ερωτηματολογίου. Είναι στα αγγλικά και μπορούμε να κάνουμε το τεστ, πατώντας εδώ.
Πόσο συμφωνεί το μυαλό μας?
Μέσα από διάφορα τεστ που μπορούν να προσδιορίσουν τον σεξουαλικό μας προσανατολισμό, ξεχωρίσαμε ένα παιχνίδι που ταυτόχρονα είναι και αξιολόγηση της κλίμακας Κίνσεϋ. Βασίζεται στην αντίληψη και τις αντιδράσεις μας, μέσα από σχετικές εικόνες.
Μπορούμε να το παίξουμε εδώ.
Ποια είναι η γνώμη σας?
Αν θέλετε να μοιραστείτε την άποψη σας για την σεξουαλική ταυτότητα και τον ερωτικό προσανατολισμό, μπορείτε να μας γράψετε στα σχόλια.
Update από Rock Hero: Διαχρονικό το θέμα και το επανέφερα για να ταιριάζει και στο καινούριο SEO.