Το φαινόμενο Placebo, γνωστό και ως εικονικό φάρμακο, παραμένει ένα από τα πιο αινιγματικά μυστήρια της ιατρικής. Η ιδέα ότι ένα χάπι ζάχαρης ή ένα αδρανές διάλυμα μπορεί να έχει πραγματικά θεραπευτικά αποτελέσματα σε έναν ασθενή, έχει εγείρει πολλές συζητήσεις, αλλά και μελέτες. Στο άρθρο θα δούμε πώς το Placebo συνεχίζει να επιδρά θετικά μετά τη χορήγηση μιας αδρανούς ουσίας ή μιας ψευδούς θεραπείας.
Το φαινόμενο Placebo
Το Placebo (πλασέμπο) είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ένας ασθενής παρουσιάζει βελτίωση ενώ λαμβάνει μια αδρανή ουσία που δρα ως εικονικό φάρμακο στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει.
Ούτε λίγο, ούτε πολύ, πρόκειται για ένα φαινόμενο αυθυποβολής. Ο ασθενής, θεωρώντας ότι λαμβάνει ένα φάρμακο που θα τον βοηθήσει, παρουσιάζει βελτίωση. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της πεποίθησης αυτής και μόνο.
Ωστόσο, δεν πρόκειται για ψευδαίσθηση, ούτε για αποτέλεσμα της ομοιοπαθητικής. Οι ασθενείς, όταν λαμβάνουν την αδρανή ουσία, δεν γνωρίζουν ότι παίρνουν ένα χάπι ζάχαρης ή ένα απλό αλατούχο διάλυμα. Αντιθέτως, πιστεύουν ότι είναι οι αποδέκτες μιας πραγματικής θεραπείας.
Το εικονικό φάρμακο έχει σχεδιαστεί για να φαίνεται ακριβώς όπως το πραγματικό, είτε πρόκειται για χάπι, για ένεση, ή για αναλώσιμο υγρό. Ωστόσο, η ουσία που περιέχει δεν έχει πραγματική επίδραση στην ασθένεια ή στην κατάσταση που υποτίθεται ότι θεραπεύει.
Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που οι επιστήμονες πλέον χρησιμοποιούν πολύ το εικονικό φάρμακο στην ιατρική έρευνα. Οι γιατροί θεωρούν ότι θα τους βοηθήσει να κατανοήσουν καλύτερα τις φυσιολογικές και ψυχολογικές επιπτώσεις των νέων φαρμάκων.
Σε όλη την ιατρική κοινότητα έχει γίνει αντιληπτό ότι υπάρχει βιολογικό υπόβαθρο πίσω από την απόκριση στο εικονικό φάρμακο. Η ονομασία του placebo προέρχεται από το λατινικό ρήμα placeο, το οποίο σημαίνει "αρέσκω", προκαλώ ευχαρίστηση.
Γιατί δρα το εικονικό φάρμακο
Από αρχαιοτάτων χρόνων υπάρχει η αντίληψη ότι το μυαλό μας μπορεί να έχει μία πολύ ισχυρή επίδραση στο σώμα και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί ακόμη και να το θεραπεύσει.
Στις ημέρες μας πλέον η επιστήμη αποδέχεται ότι ο νους έχει τη δύναμη να αλλάξει τη φυσιολογία του σώματος. Μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα των ορμονών, καθώς και την πορεία της θεραπείας.
Υπάρχουν πολλές ερμηνείες, οι οποίες επιχειρούν να εξηγήσουν γιατί ένα εικονικό φάρμακο έχει αξιοσημείωτη αποτελεσματικότητα. Οι περισσότεροι ερευνητές συμφωνούν ότι o σημαντικότερος παράγοντας που προσδίδει πραγματική θεραπευτική δράση στο placebo είναι η πίστη.
Με άλλα λόγια, η πεποίθηση ότι παίρνουμε ένα αληθινό φάρμακο και η προσδοκία ότι το φάρμακο αυτό θα μας ωφελήσει. Η προσμονή αυτή επενεργεί θετικά στον οργανισμό μας και πάνω από όλα στο μυαλό μας.
Φαίνεται πως η πίστη ότι θα γίνουμε καλά, έχει πραγματική βιολογική επίδραση στον οργανισμό. Όταν κάποιος νομίζει ότι θα πάρει κάτι που θα τον βοηθήσει, ο εγκέφαλός του αντιδρά όπως θα αντιδρούσε αν όντως ένιωθε ανακούφιση.
Οι ασθενείς που έχουν υψηλό κίνητρο να πιστεύουν ότι μια θεραπεία θα λειτουργήσει ή που είχαν προηγουμένως θεραπευτικά αποτελέσματα, ενδέχεται να είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν το φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου.
Επιπλέον, το placebo μπορεί να δράσει ευεργετικά από τον ενθουσιασμό του γιατρού που συνταγογραφεί για τη θεραπεία. Μπορεί να επηρεάσει θετικά στον τρόπο αντίδρασης ενός ασθενούς.
Αν ένας γιατρός παρουσιάζεται πολύ θετικός ότι μια θεραπεία θα έχει το επιθυμητό αποτέλεσμα, τότε ένας ασθενής μπορεί να είναι πιο πιθανό να δει οφέλη από τη λήψη του φαρμάκου.
Πώς χρησιμοποιούν το Placebo στην ιατρική έρευνα
Στην ιατρική έρευνα, ορισμένοι ασθενείς μπορεί να λάβουν το εικονικό φάρμακο, ενώ άλλοι συμμετέχοντες λαμβάνουν την πραγματική θεραπεία. Ο σκοπός αυτής της διαδικασίας είναι να βρεθεί αν η θεραπεία έχει ή όχι πραγματικό αποτέλεσμα.
Αν οι συμμετέχοντες που λαμβάνουν το πραγματικό φάρμακο επιδείξουν σημαντική βελτίωση σε σχέση με εκείνους που λαμβάνουν το εικονικό φάρμακο, η μελέτη μπορεί να βοηθήσει στην υποστήριξη του ισχυρισμού για την αποτελεσματικότητα του φαρμάκου.
Ένα από τα πιο μελετημένα και ισχυρότερα αποτελέσματα του εικονικού φαρμάκου είναι η μείωση του πόνου. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, περίπου το 30% με 60% των ανθρώπων θα αισθανθούν ότι ο πόνος τους έχει μειωθεί μετά από ένα χάπι placebo.
Εξ ορισμού ένα εικονικό φάρμακο δεν έχει καμία επίδραση σε μια ασθένεια. Ωστόσο, μπορεί να έχει μια αληθινή επίδραση στο πώς νιώθουν οι ασθενείς. Το πόσο ισχυρό μπορεί να είναι αυτό το συναίσθημα, εξαρτάται από διάφορους παράγοντες.
- Την φύση της ασθένειας
- Πόσο σθεναρά πιστεύει ο ασθενής ότι θα λειτουργήσει η θεραπεία
- Ο τύπος της ανταπόκρισης που αναμένει ο ασθενής
- Τα θετικά μηνύματα που γνωστοποιεί ο γιατρός στον ασθενή σχετικά με την αποτελεσματικότητα της θεραπείας
- Τα γονίδια μπορούν, επίσης, να επηρεάσουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι ανταποκρίνονται στις θεραπείες με το εικονικό φάρμακο.
Οι κλινικές μελέτες
Σήμερα όλες σχεδόν οι μελέτες συγκλίνουν ότι το placebo παρουσιάζει θεραπευτική δράση, βασιζόμενο κυρίως στην προσδοκία και τη μάθηση του ασθενούς.
Οι περισσότεροι ερευνητές έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το εικονικό φάρμακο, αν χρησιμοποιηθεί σωστά, θα μπορούσε να ωφελήσει τους ασθενείς ως μέρος ενός θεραπευτικού σχεδίου.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η βελτίωση αυτή των συμπτωμάτων δεν είναι απλά μια υποκειμενική εντύπωση των θεραπευόμενων. Έχει πλέον αποδειχθεί ότι το placebo αλλάζει την εγκεφαλική δραστηριότητα με τον ίδιο τρόπο που την αλλάζουν τα φάρμακα.
Μια πρόσφατη μελέτη του Science in School, η οποία δημοσιεύθηκε από την Πανελλήνια Ένωση Βιοεπιστημόνων, έδειξε ότι το εικονικό φάρμακο είναι μια ισχυρή ιατρική θεραπεία για ορισμένους ασθενείς με χρόνιο πόνο.
Πιο συγκεκριμένα, 835 γυναίκες µε κεφαλαλγία υποβλήθηκαν σε θεραπεία µε ασπιρίνη ή χάπια ζάχαρης. Τα χάπια ήταν συσκευασμένα είτε σε ένα κενό-άγραφο κουτί, είτε σε ένα κουτί που ανήκει σε µία ευρέως αναγνωρισμένη μάρκα.
Όπως είναι φυσικό, η ασπιρίνη είχε μεγαλύτερη επίδραση στην κεφαλαλγία σε σχέση με τα χάπια ζάχαρης. Ωστόσο, η επίδραση τόσο της ασπιρίνης, όσο και των εικονικών χαπιών, ήταν σημαντικά υψηλότερη σε όσες ασθενείς πήραν χάπια από τις επώνυμες συσκευασίες.
Αυτό δείχνει ότι και η προκατάληψη για τη φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνουμε, μπορεί να λειτουργήσει ως placebo.
Μια πολύ πρόσφατη έρευνα που δημοσίευσαν οι New York Times τον περασμένο Νοέμβριο του 2018, έδειξε ότι μετά από 25 χρόνια σκληρής δουλειάς, υπάρχουν πολλά στοιχεία που αποδεικνύουν τα ευεργετικά αποτελέσματα του placebo.
Κατάθλιψη, πόνος στην πλάτη, ευερέθιστο έντερο, αδιαθεσία που σχετίζεται με χημειοθεραπεία, ημικρανία, διαταραχή μετατραυματικού στρες, βρίσκονται στον κατάλογο των ασθενειών που αντιδρούν θετικά στο εικονικό φάρμακο.
Οι ειδικοί αναφέρουν ότι είναι πιθανόν στο μέλλον οι γιατροί να συνταγογραφούν εικονικά φάρμακα σε ασθενείς με χρόνιο πόνο με βάση την ανατομία του εγκεφάλου τους και με συγκεκριμένα ψυχολογικά χαρακτηριστικά τους.
Ποια είναι η γνώμη σας για το Placebo?
Ο μηχανισμός που δημιουργεί το placebo φαίνεται πως είναι ένα ισχυρό φάρμακο. Επιπλέον, και μια ένδειξη ότι η αυτοθεραπεία είναι μια εκδοχή πραγματική και όχι βγαλμένη από τα παραμύθια.
Αν θέλετε να πείτε την άποψή σας για το εικονικό φάρμακο ή να μοιραστείτε κάποια προσωπική σας εμπειρία με το φαινόμενο placebo, μπορείτε να μας γράψετε στα σχόλια.