Πολλοί από εμάς έχουμε συνηθίσει να παίρνουμε συχνά συμπληρώματα διατροφής για πολλούς και διάφορους λόγους. Ωστόσο, τα περισσότερα δεν χορηγούνται με συνταγή ιατρού ή διαιτολόγου, και τα παίρνουμε από μόνοι μας, επειδή μας τα σύστησε κάποιος γνωστός, ή γιατί τα είδαμε σε κάποια διαφήμιση. Στο άρθρο θα δούμε κατά πόσο τα συμπληρώματα διατροφής θεωρούνται ασφαλή και απαραίτητα για την υγεία μας.
Ποια σκευάσματα θεωρούνται συμπληρώματα διατροφής
Σύμφωνα με τον Εθνικό Οργανισμό Φαρμάκων, τα συμπληρώματα διατροφής είναι προϊόντα που περιέχουν ένα, ή περισσότερα θρεπτικά συστατικά, που καταναλώνονται σε δόσεις και λειτουργούν ως προστιθέμενη αξία στο ημερήσιο διαιτολόγιο μας, ιδίως όταν η διατροφή δεν είναι ισορροπημένη.
Δεν ανήκουν στην κατηγορία των κοινών τροφών, δεν είναι φάρμακα, ούτε προϊόντα ειδικής διατροφής, και μπορούν να καταναλωθούν από όλες τις ομάδες πληθυσμού.
Περιέχουν αμινοξέα και συνδυασμούς αζώτου, έλαια, λιπαρά οξέα, φυτικές ίνες και άλλα συστατικά, φυτικά, ζωικά ή μικροβιακής προέλευσης, όπως επίσης και προϊόντα ζύμωσης σε συμπυκνωμένη μορφή ή σε εκχύλισμα.
Τα συμπληρώματα διατροφής δεν προορίζονται να χρησιμοποιηθούν όπως ένα συμβατικό τρόφιμο, ή ως αυτούσιο γεύμα ή δίαιτα. Μπορούμε να τα βρούμε ως ταμπλέτες, κάψουλες, σκόνες, ή σε υγρή μορφή.
Ωστόσο, στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε αρκετές άλλες χώρες τα διαιτητικά συμπληρώματα θεωρούνται τρόφιμα, αρκεί να είναι ασφαλή και να μην υποστηρίζεται ότι διαθέτουν θεραπευτικές ιδιότητες.
Πως ταξινομούνται
Υπάρχουν διαφόρων ειδών συμπληρώματα διατροφής, και η ποικιλία που συναντάμε στα προϊόντα αυτά είναι μεγάλη και συνεχώς διευρύνεται.
Οι βασικότερες κατηγορίες είναι οι πολυβιταμίνες, τα φυσικά έλαια που περιέχουν λιπαρά οξέα, τα αμινοξέα ή τα παράγωγά τους, και τα φυσικά συστατικά όπως η Spirulina και ο βασιλικός πολτός.
Ποια είναι εγκεκριμένα
Τα συμπληρώματα που κυκλοφορούν στην Ελλάδα πρέπει να διαθέτουν έγκριση και πιστοποίηση από τον ΕΟΦ, προκειμένου να κυκλοφορούν νόμιμα στη χώρα.
Ως εκ τούτου, απαιτείται το συμπλήρωμα ως επί το πλείστον να πωλείται στα φαρμακεία και τα εξειδικευμένα καταστήματα ειδών διατροφής, και να μην είναι προϊόν άγνωστης προέλευσης.
Ο νόμος ορίζει να αναγράφονται αναλυτικά τα συστατικά πάνω στη συσκευασία των συμπληρωμάτων διατροφής, αλλά και οι ποσότητες του καθενός σε γραμμάρια, μιλιγκράμ, και μικρογραμμάρια.
Επίσης, να αναγράφεται και η προτεινόμενη ημερήσια δόση του κάθε συμπληρώματος, προκειμένου αυτό να λαμβάνεται σωστά και με ασφάλεια.
Το Placebo και οι κίνδυνοι
Είναι πολλοί οι επιστήμονες που αμφισβητούν τα οφέλη που προσφέρουν στην υγεία τα συμπληρώματα διατροφής. Παρότι ο ΕΟΦ ορίζει το κάθε προϊόν στη συσκευασία να αναφέρει τα αποδεδειγμένα οφέλη του, οι ειδικοί λένε ότι πολλά από αυτά δεν έχουν επαρκή επιστημονική βάση.
Υποστηρίζουν ότι προέρχονται από μικρής κλίμακας μελέτες, οι οποίες τις περισσότερες φορές δεν έχουν καν πραγματοποιηθεί σε πραγματικό δείγμα ανθρώπων. Ακόμα, λοιπόν, κι αν δεν βλάπτουν τον οργανισμό, ενδέχεται να μην του προσφέρουν τίποτα, και να λειτουργούν απλά ως Placebo.
Μάλιστα, κάποιοι ειδικοί ισχυρίζονται ότι τα συμπληρώματα διατροφής είναι σχεδόν άχρηστα, καθώς μια ισορροπημένη διατροφή παρέχει όλες τις απαιτούμενες βιταμίνες και μεταλλικά στοιχεία.
Όπως αναφέρεται, η απορρόφηση των περισσοτέρων θρεπτικών συστατικών επιτυγχάνεται μόνο όταν λαμβάνονται από φυσικές τροφές, όπως για παράδειγμα τα φρούτα και λαχανικά. Τα συμπληρώματα δεν βοηθούν καθόλου σε αυτό τον τομέα.
Ένα από τα αρνητικά παραδείγματα είναι τα δημοφιλή συμπληρώματα διατροφής της περασμένης δεκαετίας, που περιείχαν την λεγόμενη "Εφέδρα", ένα ασιατικό βότανο που κάποια στιγμή αποδείχθηκε ότι ανεβάζει την αρτηριακή πίεση.
Τελικά η κυκλοφορία των συγκεκριμένων συμπληρωμάτων απαγορεύτηκε.
Η υπερκατανάλωση
Επίσης επικίνδυνη θεωρείται και η κατάχρηση βιταμινών, καθώς πολλές φορές πιστεύουμε ότι λαμβάνοντας μεγαλύτερη ποσότητα από τη συνιστώμενη, θα έχουμε και μεγαλύτερη απόδοση, ή πιο γρήγορα αποτελέσματα.
Για παράδειγμα, η αυξημένη κατανάλωση βιταμίνης Α ταυτόχρονα με άλλα συμπληρώματα, μπορεί να οδηγήσει σε υπερβιταμίνωση Α, που όπως αναφέρεται, ενοχοποιείται για τύφλωση. Επιπλέον η υπερκατανάλωση βιταμινών μπορεί να γίνει τοξική για το συκώτι.
Ειδικότερα, όταν λαμβάνουμε συμπληρώματα διατροφής για να ενισχύσουμε τις αθλητικές μας επιδόσεις, ενώ δεν είμαστε επαγγελματίες αθλητές, μπαίνουμε σε έναν φαύλο κύκλο δοκιμών χωρίς τέλος, με κίνδυνο να οδηγηθούμε σε ουσίες αμφιβόλου ποιότητας, ξοδεύοντας ενδεχομένως και μία περιουσία.
Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις δεν πρόκειται για πραγματική βελτίωση της αθλητικής απόδοσης, αλλά για εικονική, παρόμοια με το Placebo που αναφέρθηκε προηγουμένως. Πιστεύοντας ο αθλητής ότι θα έχει καλύτερη απόδοση, έχει ανεβασμένη ψυχολογία και αυτό λειτουργεί θετικά.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να αναφέρουμε ότι τα συμπληρώματα διατροφής δεν έχουν καμία σχέση με τα αναβολικά στεροειδή, καθώς τα συστατικά και ο τρόπος παρασκευής τους είναι μια εντελώς διαφορετική περίπτωση.
Τι προσέχουμε
Επειδή τα συμπληρώματα διατροφής δεν υπάγονται στην κατηγορία των φαρμάκων, είναι σχεδόν άγνωστα για τους φαρμακοποιούς. Επιπλέον, επειδή δεν είναι τρόφιμα, οι διαιτολόγοι είναι επιφυλακτικοί στο να τα προτείνουν στον κόσμο.
Έτσι λοιπόν, πρέπει να γνωστοποιούμε πάντα στον γιατρό τα τυχόν συμπληρώματα διατροφής που παίρνουμε, καθώς πολλά από αυτά, μπορεί να αλληλεπιδράσουν με κάποιο φάρμακο που ο γιατρός θα μας συνταγογραφήσει, προκαλώντας παρενέργειες με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία μας.
Τα πλεονεκτήματα
Όμως, υπάρχει και η αντίθετη άποψη από πολλούς ειδικούς, που λένε ότι η υγιεινή διατροφή είναι δύσκολο να επιτευχθεί χωρίς τα συμπληρώματα.
Πολλοί άνθρωποι λόγω του άγχους και του άστατου ωραρίου καταφεύγουν σε εύκολες λύσεις, όπως σνακς και φαστ φουντ, παραλείποντας φρούτα και λαχανικά.
Ακόμη και στο καθημερινό μας τραπέζι, πολλές φορές υπάρχουν έτοιμες τροφές, κατεψυγμένες ή προμαγειρεμένες, γεγονός που δεν μας επιτρέπει να καλύπτουμε επαρκώς τις ανάγκες μας σε βιταμίνες, μέταλλα και ιχνοστοιχεία.
Ένα άλλο σημαντικό καθημερινό πρόβλημα, είναι το λεγόμενο οξειδωτικό stress. Αφορά την καταστροφή των κυττάρων από διάφορους οξειδωτικούς παράγοντες, όπως ο καπνός και οι ρύποι, καθώς έχουν συσχετιστεί με διάφορες μορφές καρκίνου, γήρανση δέρματος, νευρολογικές διαταραχές κ.α.
Σε τέτοιες συνθήκες, που συνδυάζονται ταυτόχρονα και με την ανεπαρκή διατροφή, οι βιταμίνες Α, Ε, C και το σελήνιο, μπορούν να γίνουν σημαντική ασπίδα του οργανισμού. Οι ουσίες αυτές έχουν την ιδιότητα να δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες που είναι υπεύθυνες για την οξείδωση των κυττάρων.
Οι έγκυες επίσης έχουν ανάγκη πολύ συχνά τα συμπληρώματα διατροφής, καθώς παρουσιάζουν έλλειψη σιδήρου. Επιπλέον και όσοι καπνίζουν και έχουν μεγαλύτερη ανάγκη βιταμινών, όπως η C, η E και η B12. Ένα τσιγάρο καταστρέφει 25-100 mg βιταμίνης C.
Που βοηθούν
Ως εκ τούτου, τα συμπληρώματα διατροφής μπορούν να βοηθήσουν σε κάποιους τομείς, εφόσον έχουν την έγκριση του Ε.Ο.Φ, καθώς είναι βέβαιο ότι δεν περιέχουν ανεπιθύμητες συνοδευτικές ουσίες, αλλά και χοληστερόλη, λίπος κ.α. Τα παραθέτουμε συνοπτικά:
- Στα άτομα που δεν έχουν τον χρόνο να καταναλώνουν πλήρη και επαρκή γεύματα.
- Ως τονωτικό προκειμένου να νιώσουμε καλύτερα, ή σε περίοδο ανάρρωσης.
- Για τα συμπτώματα του οξειδωτικού στρες.
- Σε περιόδους εγκυμοσύνης.
- Όταν κάνουμε δίαιτες αδυνατίσματος.
- Σε καπνιστές.
- Για να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν διάφορα συμπτώματα, όπως το κρυολόγημα, οι δερματολογικές παθήσεις κ.α.
- Στην ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού ατόμων με χρόνιες παθήσεις, εγκαύματα ή μετά από χειρουργεία, καθώς πολύ συχνά τα άτομα αυτά δεν μπορούν να φάνε, ή έχουν ανορεξία.
- Στα άτομα που έχουν αλλεργία ή δυσανεξία σε κάποια τρόφιμα, και δεν μπορούν να πάρουν τα θρεπτικά συστατικά από τη φυσική τους πηγή.
- Στους χορτοφάγους και στους Vegan.
Είναι εντέλει ασφαλή τα συμπληρώματα διατροφής?
Σε γενικές γραμμές, δεν υπάρχει κίνδυνος από τη χρήση των εγκεκριμένων συμπληρωμάτων διατροφής, εφόσον τηρείται και η συνιστώμενη δοσολογία τους.
Ως εκ τούτου, θεωρούνται ασφαλή, γι’ αυτό και δεν απαιτείται συνταγή για την αγορά τους από τα φαρμακεία. Ωστόσο, το πιο σωστό είναι να τα λαμβάνουμε αφού πρώτα συμβουλευτούμε και ενημερώσουμε τον γιατρό μας, ή τον διατροφολόγο.
Παρ' όλα αυτά, δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε τα συμπληρώματα ως πρόφαση και δικαιολογία για την ανεπαρκή διατροφή μας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η αλλαγή των διατροφικών μας συνηθειών ενδέχεται να είναι το καλύτερο συμπλήρωμα που θα μπορούσαμε να έχουμε.
Αν θέλετε να μοιραστείτε την άποψη σας για το θέμα μπορείτε να μας γράψετε στα σχόλια.